Antik Türk Yazı Sistemi - Göktürkçe
Bu yazımda ise Göktürkçe yazı sistemi üzerinde yaptığım araştırmada öğrendiklerimi, etkilendiklerimi ve düşüncelerimi yazacağım.
Göktürkçe Tarihçesi
-
Kaynak ve Dönem:
- Göktürkçe, 6. yüzyılda Orta Asya'da Göktürk Kağanlığı döneminde ortaya çıkmıştır. Bu dil, Göktürklerin kullandığı ve yazılı belgelerde yer alan ilk Türk dilidir.
- Göktürk alfabesi, Orhun Vadisi'nde bulunan Orhun Yazıtları ile en çok bilinen yazılı kaynaklardır. Bu yazıtlar, 8. yüzyılda Dede Korkut ve Bilge Kağan gibi figürlere atfedilen metinlerdir.
-
Orhun Yazıtları:
- 720-740 yılları arasında dikilen bu yazıtlar, Göktürkçe’nin en eski ve en önemli belgeleridir. Yazıtlar, Türk milletinin tarihi, kültürü ve toplumsal yapısı hakkında bilgiler sunmaktadır.
- İki ana yazıt vardır: Bilge Kağan Yazıtı ve Kül Tigin Yazıtı. Bu yazıtlar, Göktürkler’in askeri başarılarını, geleneklerini ve devlet yönetimlerini dile getirmektedir.
-
Alfabesi:
- Göktürk alfabesi, runik bir yazı sistemi olarak bilinir ve 38 harften oluşmaktadır. Bu alfabe, yazılı ifadelerin oluşturulmasında kullanılan özgün karakterler içerir.
- Göktürk alfabesi, daha sonra Uygur Türkleri tarafından geliştirilen Uygur alfabesine de ilham kaynağı olmuştur.
-
Dil Özellikleri:
- Göktürkçe, Türk dilleri içinde önemli bir yere sahip olup, özellikle ses yapısı ve dilbilgisi açısından modern Türk dillerine temel oluşturmuştur.
- Göktürkçe metinlerde, kelime dağarcığı ve dil bilgisi kuralları bakımından çeşitli özellikler gözlemlenir; bu, dönemin sosyal ve kültürel yapısının yansımasıdır.
-
Sonraki Dönemler:
- Göktürkçe, 8. yüzyıldan itibaren Uygurca, Karahanlıca ve daha sonraki Türk dilleri üzerinde etkili olmaya devam etmiştir.
- Uygur Kağanlığı ve diğer Türk devletleri döneminde, bu dilin gelişimi devam etmiştir.
Göktürkçe, Türk kültürünün ve dilinin köklerini anlamak için kritik bir öneme sahiptir. Bu dilin yazılı belgeleri, Türk tarihinin en eski dönemlerine ışık tutmaktadır.
Türk Bitig - Orhun Yazıtları
Spesifik görseller
Görsel 1A
Görsel 2A
Görsel 3A
DOĞU - 1
𐱅𐰭𐰼𐰃 : 𐱅𐰏 : 𐱅𐰭𐰼𐰃 : 𐰖𐰺𐱃𐰢𐱁 : 𐱅𐰇𐰼𐰜 : 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀 : 𐰴𐰍𐰣 : 𐰽𐰉𐰢 : 𐰴𐰭𐰢 : 𐱅𐰇𐰼𐰜 : 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀 : ----𐰦𐰀 : 𐰞----𐱃𐰃 : 𐰾𐰃𐰼 : 𐱃𐰆𐰴𐰔 : 𐰆𐰍𐰔 : 𐰘𐰃 : 𐰓𐰔 : 𐰚𐰼𐰚𐰇𐰠𐰏 : 𐰋𐰏𐰠𐰼𐰃 : 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰃 : ---- : 𐱅𐰇𐰼𐰜 :
TeŊRİ : TeG : TeŊRİ : YaRaTMıŞ : TÜRK : BİLGE : KaGaN : SaBıM : KaŊıM : TÜRK : BİLGE : ----NDA : aL----TI : SİR : TOKuZ : OGuZ : iYİ : eDiZ : KeReKÜLüG : BeGLeRİ : BODuNI : ---- : TÜRK : TeŊRİ---- :
Tanrı dek Tanrı yaratmış Türk Bilge Kağan[ı]; Savım : kangım Türk Bilge ----nda al----tı sir, Dokuz Oğuz, yeğ Ediz Kerekü’lü beğleri, bodunu, ---- Türk Tanrı[sı]----
Doğu bir parçasına geçen bu sözleri tam çevirelim:
Spesifik kelime çevirileri
- TeŊRİ: Tanrı
- TeG: (Mükemmel, yüce)
- YaRaTMıŞ: Yaratmış
- TÜRK (yada TÜRÜK): Türk
- BİLGE: Bilge
- KaGaN: Kağan (Hakan, hükümdar)
- SaBıM: Benim
- KaŊıM: Kavmim, halkım
- ----NDA: ---de, ---da
- aL----TI: Aldı
- SİR: Gizem
- TOKuZ: Dokuz
- OGuZ: Oğuz
- iYİ: İyi
- eDiZ: Ettik
- KeReKÜLüG: Gereklilik, ihtiyaç
- BeGLeRİ: Beyleri, liderleri
- BODuNI: Milleti, halkı
- ----: (Boş bırakılmış)
- TÜRK: Türk
- TeŊRİ----: Tanrı
Tam Çeviri:
"Tanrı, yüce yaratan, Türk bilge kağan, benim halkım, dokuz Oğuz, iyi ettik, gereklilik beyleri, Türk milleti, Tanrı..."
DOĞU 2
𐰇𐰔𐰀 : 𐰴𐰍𐰣 : 𐰆𐰞𐰺𐱃𐰢 : 𐰆𐰞𐰺𐱃𐰸𐰢𐰀 : 𐰇𐰠𐱅𐰲𐰃𐰲𐰀 : 𐰽𐰴𐰣𐰍𐰢𐰀 : 𐱅𐰇𐰼𐰜 : 𐰋𐰏𐰠𐰼 : 𐰉𐰆𐰑𐰣 : 𐰏𐰼𐰯 : 𐰾𐰋𐰤𐰯 : 𐱃𐰆𐰭𐱃𐰢𐱁 : 𐰚𐰇𐰔𐰃 : 𐰘𐰇𐰏𐰼𐰚𐰇𐰼𐱅𐰃 : 𐰋𐰇𐰓𐰚𐰀 : 𐰇𐰔𐰢 : 𐰆𐰞𐰺𐰯 : 𐰉𐰆𐰨𐰀 : 𐰍𐰺 : 𐱅𐰇𐰼𐰏 : 𐱅𐰇𐰼𐱅 : 𐰉𐰆𐰞𐰭𐰑𐰴𐰃 : ---- : 𐰃𐱅𐰓𐰢 : 𐰇𐰔𐰀 : 𐰚𐰇𐰚 : 𐱅𐰭𐰼𐰃 : 𐰽𐰺𐰀 : 𐰖𐰍𐰔 : 𐰘𐰺 : 𐰴𐰃𐰞𐰦𐰸𐰑𐰀 : 𐰚𐰃𐰤 : 𐰺𐰀 : 𐰚𐰃𐰾𐰃 : 𐰆𐰍𐰞𐰃 : 𐰴𐰃𐰞𐰣𐰢𐰾 :
ÜZE : KaGaN : OLuRTuM : OLuRTUKuMA : ÖLTeÇİÇE : SaKıNıGMA : TÜRK : BeGLeR : BODuN : öGiRiP : SeBiNiP : TOŊTaMıŞ : GÖZİ : YÜGeRi KÖRTİ : BÖDKE : ÖZüM : OLıRıP : BUNÇA : aGıR : TÖRüG : TÖRT : BOLuŊDaKI : ---- : İTDiM : ÜZE : KÖK : TeŊRİ : aSRA : YaGıZ : YeR : KILıNDUKDA : iKİN : aRA : KİŞİ : OGLI : KILıNMıŞ :
üzerine kağan oturdum, oturduğumda öleceğini sakınan Türk beğleri, bodunu, öğirip sevinip tongtamış gözü yukarı gördü, bödge öz’üm oturup bunca ağır töreyi dört bolungdaki ---- : [düzen] etdim. Üstte Kök Tanrı, altta yağız yer kılındığında ikisi arasında kişi oğlu kılınmış,
Kendi Notlarım
Araştırma sürecinde bir müzik grubu keşfettim, grup geleneksel boğaz müziği ve metal türü müziği birleştirip ortaya güzel işler çıkarmışlar gibi görünüyor. Kitabelerde bulunan metinler üzerinden sözler yazarak dinleyenlere güzel mesajlar veriyorlar ve bazı şarkıları Gök türkçe yazıldığından bunu bu araştırmaya almak istedim.
Bilge Kağan'ın sözü
"Bilge Kağan'ın Sözü" ise göktürkçe yazılmış ve seslendirilmiştir. Sözler Kitabelerde bulunan oğuz beylerine sesleniş bölümünden almıştır
Kutsal Saygı:
On binlerce yıl bu dünyada var olan kişi Tüm yaşamlar bu dünyada yaşandı bitti
Atalara:
"Atalar" daha çok metal türde olduğunu hissettiren bir şarkıdır. Ulu atalara bir sesleniş olarak yazılmıştır.
"Bilge Kağan'ın sözü" üzerine:
Türük bodunug atı küsi yok bolmazun tiyin,
Türk milleti, adını ve şanını kaybetmesin diye,
𐱅𐰇𐰼𐰜 𐰉𐰆𐰑𐰣𐰍 𐰀𐱃𐰃 𐰚𐰇𐰾𐰃 𐰖𐰸 𐰉𐰆𐰞𐰢𐰀𐰔𐰆𐰣 𐱅𐰃𐰘𐰤,
Kangım kaganıg ögüm katunug kötürmiş Tengri,
Babam kağanı ve annem hatunu yücelten Tanrı,
𐰴𐰀𐰭𐰃𐰢 𐰴𐰀𐰍𐰣𐰃𐰍 𐰇𐰏𐰢 𐰴𐰀𐱃𐰆𐰣𐰍 𐰚𐰇𐱅𐰼𐰢𐰃𐱁 𐱅𐰀𐰭𐰼𐰃,
İl birigme Tengri, Türük bodun atı
Devleti yeniden toparlasın diye Tanrı, Türk milletinin adını
𐰃𐰠 𐰋𐰃𐰼𐰏𐰢𐰀 𐱅𐰀𐰭𐰼𐰃, 𐱅𐰇𐰼𐰜 𐰉𐰆𐰑𐰣 𐰀𐱃𐰃
Küsi yok bolmazun tiyin,
Şanını kaybetmesin diye,
𐰚𐰇𐰾𐰃 𐰖𐰸 𐰉𐰆𐰞𐰢𐰀𐰔𐰆𐰣 𐱅𐰃𐰘𐰤,
Özümin ol Tengri kagan olurtdı erinç.
Tanrı beni kağan olarak oturttu.
𐰇𐰔𐰢𐰃𐰤 𐰆𐰞 𐱅𐰀𐰭𐰼𐰃 𐰴𐰀𐰍𐰣 𐰆𐰞𐰺𐱃𐰑𐰃 𐰀𐰼𐰃𐰨.
Tengri yarlukadukın, üçün özüm, kutum bar üçün kagan olurtum.
Tanrı lütfettiği için, hem kendimde kuvvet hem de kutum (kutsal güç) olduğu için kağan oldum.
𐱅𐰀𐰭𐰼𐰃 𐰖𐰀𐰺𐰞𐰸𐰀𐰑𐰸𐰃𐰣, 𐰇𐰲𐰤 𐰇𐰔𐰢, 𐰴𐰆𐱃𐰢 𐰉𐰀𐰺 𐰇𐰲𐰤 𐰴𐰀𐰍𐰣 𐰆𐰞𐰺𐱃𐰆𐰢
Türk Oguz begeleri, budun, eşiding.
Türk Oğuz beyleri ve halkı, işitin.
𐱅𐰇𐰼𐰚 𐰆𐰍𐰔 𐰋𐰀𐰏𐰠𐰼𐰃, 𐰉𐰆𐰑𐰣, 𐰀𐱁𐰃𐰓𐰭.
Üze tengri basmasar, asra yir telinmeser,
Üstte gök basmasa, altta yer delinmese,
𐰇𐰔𐰀 𐱅𐰀𐰭𐰼𐰃 𐰉𐰀𐰽𐰢𐰀𐰽𐰺, 𐰀𐰽𐰺𐰀 𐰘𐰃𐰼 𐱅𐰀𐰠𐰃𐰤𐰢𐰀𐰾𐰼,
Türk budun, ilirigin, töringin kim artatı, udaçi erti?
Türk milleti, devletini ve töresini kim bozabilir? Bunu yapacak olan var mıydı?
𐱅𐰇𐰼𐰚 𐰉𐰆𐰑𐰣, 𐰃𐰠𐰼𐰏𐰤, 𐱅𐰇𐰼𐰃𐰭𐰃𐰤 𐰚𐰃𐰢 𐰀𐰺𐱃𐰀𐱃𐰃, 𐰆𐰑𐰀𐰲𐰃 𐰀𐰼𐱅𐰃?
Türk budun ertin ökün!
Türk milleti, kendinize dönün, pişman olun!
𐱅𐰇𐰼𐰚 𐰉𐰆𐰑𐰣 𐰀𐰼𐱅𐰃𐰤 𐰜𐰇𐰤!
Sözler gayet açık ve net Türklerin o dönemde çinliler ile olan ilişkilerinden ders çıkaran atalar sonraki nesillere bir çağırda bulunuyor. Türk milletinin kültürlerine ve törlerine önem vermesi gerektiğini bildiriyor. Tengrinin kağana verdiği güçlerin Türk milletinin lehine için nasil kullandığınıda anlatıyor
Bu sözler Türklerin milliyetçi kanlarını ortaya çıkararak güçlü manevi duygular uyandırıyor
Türklerin başarısının tesadüf olmadığını devletin gücünün Türklerin savaşları ve yaşadığı bütün zorlukların üstedinden gelerek oluştuğunu net bir şekilde gösteriyor ayrıca gücün, törenin ve kültürün korunmasını için bir çağrı veriyor. Törenin ve devletin yıkılmaz olduğunu net bir şekilde savunuyor ve son olarak Türklere özlerine dönmesi adına güçlü bir mesaj veriyor
Kaynakça ve spesifik bağlantılar:
ORHUN YAZITLARINDA KULLANILAN İŞARETSİZ (/.Ø./) GÖREV ÖGELERİ